آفت‌های دهان یا زخم‌های کوچک و دردناکی هستند که در داخل دهان و بر روی بافت‌های نرم ظاهر می‌شوند. این زخم‌ها معمولاً سطحی هستند و می‌توانند در مکان‌های مختلفی از جمله زیر زبان، داخل گونه یا لب، پایه لثه‌ها یا روی کام نرم ظاهر شوند. آفت‌های دهانی ممکن است به صورت تکی یا گروهی ظاهر شده و بازگشت داشته باشند. در ادامه با انواع آفت دهان، علل، علائم، درمان دندانپزشکی و خانگی آنها آشنا می‌شوید.
به طور کلی، این زخم‌ها را می‌توان در دو دسته زیر تقسیم کرد:
- آفت‌های ساده و تقریباً بی‌علامت: این زخم‌ها ممکن است در سال ۳-۴ بار ظاهر شوند. این نوع آفت‌ها به طور معمول در افراد ۱۰-۲۰ ساله رخ می‌دهند و هر بار حدود ۱ هفته طول می‌کشد تا بهبود یابند.
- آفت‌های پیچیده یا کامپلکس: این نوع کمتر رایج است و بزرگتر و دردناک‌تر از آفت‌های ساده هستند. ممکن است تا ۱ ماه طول بکشند و حتی پس از ترمیم هم زخم باقی بماند. آفت‌های پیچیده اغلب ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند ضعف سیستم ایمنی، بیماری کرون یا کمبود ویتامین هستند.
علل آفت دهان عبارتند از:
- کمبود برخی از ویتامین‌ها: مانند کمبود ویتامین B-12 که معمولاً در افرادی که از آنها کمبود دارند و یا به دلیل سوء جذب آن در بدن رخ می‌دهد، باعث بروز آفت‌های دهانی می‌شود.
- سوء تغذیه: کمبود مواد مغذی مانند اسید فولیک، روی یا آهن می‌تواند عامل ظهور آفت‌های دهانی باشد.
- تروما و آسیب: وارد شدن هر نوع آسیبی به دهان می‌تواند باعث ظهور آفت‌ها شود، مثلاً در نتیجه مسواک زدن غیر اصولی یا استفاده از ارتودنسی.
- مصرف مواد تحریک‌کننده: مصرف میوه‌ها و سبزیجاتی مانند توت فرنگی، مرکبات، آناناس و گوجه فرنگی که می‌توانند به دلیل اسیدی بودن، آفت‌های دهانی را تحریک کنند.
- ضعف سیستم ایمنی: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض آفت‌های دهانی هستند.
برای پیشگیری و مدیریت آفت‌های دهان، تغذیه‌ی مناسب، بهداشت دهانی منظم و اجتناب از مواد تحریک‌کننده می‌تواند مفید باشد. همچنین، در صورت بروز آفت‌های پیچیده یا مزمن، مشاوره پزشکی مناسب است.
علائم آفت دهان معمولاً شامل درد و سوزش است که در طی ۱ تا ۲ روز اول بروز می‌کند. این زخم‌ها شبیه به سوختگی و تاول هستند، اما نباید با تاول اشتباه گرفته شوند. درد آفت تا حدی شدید می‌شود و طی ۴ تا ۷ روز پس از بروز، ممکن است همچنان ادامه داشته باشد.
این زخم‌ها تقریباً همیشه روی بافت نرم و سستی مانند داخلی لب یا گونه، زبان، کف دهان، کام نرم یا گلو ایجاد می‌شوند. آنها به صورت لکه‌های کم عمق، گرد یا بیضی شکل با یک مرکز خاکستری زرد و حاشیه قرمز ظاهر می‌شوند. معمولاً زخم‌ها کوچک هستند و قطر آنها کمتر از ۱ سانتی‌متر است، و اغلب به صورت خوشه‌های دو یا سه‌تایی ظاهر می‌شوند. زمانی که بهبود می‌یابند، تقریباً ظرف ۱۰ روز به خودی خود ناپدید می‌شوند و جای زخم ایجاد نمی‌کنند. زخم‌های بزرگتر کمتر شایع هستند و ممکن است به شکل نامنظم باشند و زمان بیشتری برای بهبودی آنها لازم باشد، همچنین معمولاً جای زخم ایجاد می‌کنند. ممکن است در افرادی که آفت دهان شدید دارند، تب و تورم غدد لنفاوی گردن ظاهر شود.
درمان آفت دهان می‌تواند شامل استفاده از دهانشویه‌های استروئیدی، بی حس کننده‌های موضعی، پمادهای ضدعفونی کننده یا شستشو دهنده، مکمل‌های غذایی و در موارد شدیدتر، درمان‌های پزشکی باشد. درمان‌های خانگی شامل استفاده از آب نمک، آب لیمو و جوش شیرین، ماست و عسل می‌تواند نیز مفید باشد. اما در صورت عود کردن آفت یا شدت آن بیشتر از حد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
برای درمان آفت دهان، بهترین نوع عسل باید عسل خام و پالایش نشده باشد. عسل پاستوریزه که در فروشگاه‌ها به دست می‌آید، ممکن است مواد مغذی و مفید آن کاهش یابد، بنابراین تنها از عسل‌های طبیعی و خام استفاده کنید.
راههای درمان آفت دهان
- شستشوی دهان با آب نمک:اولین و ساده ترین درمان خانگی آفت دهان، استفاده از آب نمک است. نمک خواص ضد التهابی دارد و می تواند به کاهش باکتری های دهان نیز کمک کند. برای درمان افت دهان با نمک کافیست که مقداری نمک را درون یک لیوان آب ولرم ریخته و حل کنید. سپس دهانتان را با آن بشویید. اینکار را چند بار در روز انجام دهید. فراموش نکنید که آب نمک بلافاصله باعث درمان نمی شود و به مرور زمان آن را از بین می برد.
- درمان سریع آفت دهان با آب لیمو و جوش شیرین: یکی از روش های خانگی محبوب برای کاهش و یا درمان این زخم های دهانی استفاده از آب لیمو و جوش شیرین است. شما می تواند یک قاشق غذاخوری آب لیمو طبیعی را درون دهان خود بریزید و دهانتان را با آن بشویید. سپس آب لیمو را بیرون بریزید. در حالی که هنوز اثرات آبلیمو در دهانتان باقی است، مقدار کمی جوش شیرین را به اطراف افت اعمال کنید. اینکار باعث تغییر ناگهانی ph دهان می شود و در نهایت ممکن است منجر به درمان سریع آفت دهان شود.
- درمان با ماست: اگر علت بروز این زخم دهانی باکتری هایی از جمله هلیکوباکتر باشد، احتمالا بتوان با اعمال و یا مصرف لبنیات حاوی باکتری های پروبیوتیک به کاهش و درمان آن کمک کرد. ماست هرچند که درمان سریع آفت دهان محسوب نمی شود اما می تواند به کاهش آن در مواردی که عود دارد کمک کند.
- عسل: می‌توانید مقدار کمی عسل خام را روی ناحیه‌ای که آفت دارد بمالید. این کار را به صورت روزانه و ۳ تا ۴ بار تکرار کنید. همچنین می‌توانید یک یا دو قاشق چای‌خوری عسل را در دهان خود قرار داده و قبل از قورت دادن، آن را روی آفت بمالید.
- شربت دیفن هیدرامین: که یکی از داروهای معمولی برای سرماخوردگی و سایر موارد است و استفاده از آن می‌تواند در درمان آفت‌ها کمک کند، اما به دلیل ممکن بودن عوارض جانبی، قبل از استفاده با پزشک یا دندانپزشک خود مشورت کنید.
در صورتی که زخم‌های آفت دهان شما پس از ۲ هفته بهبود نیابند یا بدتر شوند، به دندانپزشک یا پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر بیش از ۲ یا ۳ بار در سال زخم دهان داشته‌اید یا با علایم دیگری همراه باشد، نیاز به مشاوره پزشکی دارید.
برای جلوگیری از بروز زخم‌های آفت دهان، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
۱. از خوردن غذاهایی که می‌توانند زخم‌های دهانی را تحریک کنند، مثل غذاهای اسیدی، تند، سرد یا داغ، خودداری کنید.
۲. مصرف الکل و دخانیات را کاهش دهید.
۳. در رژیم غذایی‌تان، غذاهای حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی مانند اسیدفولیک، ویتامین B۱۲، روی و آهن را به میزان مناسب مصرف کنید
